جوسازی طرف غربی پس از دور هفتم مذاکرات
«علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رییس هیأت مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات با گروه ۱+۴ عصر جمعه و پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در اظهاراتی عنوان کرد: «امروز نشست کمیسیون مشترک برجام برگزار و در این نشست ارزیابی اجمالی از چند روز گفت‌وگوها در وین توسط طرف‌های مختلف ارائه شد و پیشنهاد‌های جمهوری‌های اسلامی ایران درباره دو موضوع رفع تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه و موضوع هسته‌ای روی میز است.» باقری اضافه کرد: «بر این اساس این فرصت به طرف‌های مقابل داده شد تا پس از مشورت با پایتخت‌هایشان بزودی در هفته آینده گفت‌وگوها در وین ادامه یابد.»
غرب: ناامیدکننده بود
در مقابل، امانوئل مکرون و دیپلمات‌های اروپایی حاضر در وین مذاکرات را ناموفق و ناامید کننده خواندند. مکرون که برای مذاکره درباره فروش تسلیحات به دبی سفرکرده است، درباره مذاکرات برجام گفت: «به نظر می‌رسد دور کنونی مذاکرات هسته‌ای با ایران در وین موفقیت‌آمیز نبوده است. من فکر می‌کنم محتمل است که این دور از مذاکرات، با توجه به مواضع، موفقیت آمیز نباشد.»
همچنین انریکه مورا معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا پس از نشست کمیسیون برجام اعلام کرد که چهارشنبه یا پنجشنبه آینده به مذاکرات باز می گردیم. مورا گفت: «ما رایزنی های مفیدی را با هیات مذاکره کننده جدید ایران آغاز کرده ایم. گفتگوها ادامه دارد و همه طرف ها در حال بررسی همه پیشنهادات هستند.»
اما لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه «وال ا‌ستریت ژورنال» امروز به نقل از یک دیپلمات اروپایی در توییتر خود نوشت: “پیش‌نویس‌های پیشنهادی ایران «غیرقابل قبول»، «زیاده‌روی» و مغایر با برجام است. ایران در پیش‌نویس‌های خود درخواست‌های مربوط به رفع تحریم‌ها را افزایش داده و همزمان تمام تفاهم‌های قبلی درباره گام‌های ایران برای بازگشت به برجام را حذف کرده است.”
نورمن همچنین نوشته است که دیپلمات‌های اروپایی به مذاکره‌کنندگان ایرانی گفته‌اند که پیشنهادات آنها بسیار “سخت‌گیرانه” است و باید مواضع “انعطاف‌پذیری” اتخاذ کنند.
همزمان در روزهای گذشته جمهوری‌خواهان مخالف برجام و گروه‌های نزدیک به اسرائیل، حملات خود به برجام را آغاز کرده‌اند. آنها در موج جدیدی از بیانیه‌ها در شبکه‌های اجتماعی مذاکره‌کنندگان کشورشان را به دادن امتیازات فراوان به ایران متهم می کنند. «تد کروز» سناتور جمهوری‌خواه ایالت تگزاس گفته بایدن بدون اینکه چیزی از ایران بگیرد تحریم‌ها را برمی‌دارد. او تاکید کرده که اگر بایدن حمایت دو سوم سناتورها را جلب نکند رییس جمهوری بعدی آمریکا قطعا توافق را از بین خواهد برد و به فشار حداکثری بازمی‌گردد.
مقصر کیست؟
در چنین شرایطی، شاید پرسش این باشد که چرا در حال حاضر در چنین وضعیتی هستیم؟ آیا ایران تعهدات برجامی خود را زیرپا گذاشت یا غرب نتوانست به آنچه وعده داده بود عمل کند؟ مع الاسف فضاسازی رسانه‌ای طرف غربی روی مقصر جلوه دادن ایران تمرکز کرده و بدون هیچ دلیل مشخصی ایران را مسبب وضعیت فعلی معرفی می‌کند. ضعف رسانه‌ای داخل هم باعث شده واقعیت‌های حاکم بر فضای مذاکرات و سابقه طرفین در ایفای تعهدات توسط جامعه مورد پذیرش قرار نگیرد.
واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران پس از دستیابی به توافق هسته‌ای، به همه تعهدات خود به صورت کامل عمل کرده و این آمریکا بود که با نقض یک طرفه برجام از آن خارج شد. کشورهای اروپایی هم در شرایطی که مردم و دولت در ایران زیر فشار حداکثری ایالات متحده بود، نتوانستند “هیچ” اقدام موثری برای کاهش فشار انجام دهند، چه رسد که اقداماتشان زمینه‌های بهره‌مندی ایران از منافع برجام را فراهم آورد.
آیا تضمین غرب، تضمین است؟
در شرایط فعلی کاملا منطقی است که با توجه به عدم مسئولیت‌پذیری طرف غربی، ایران تضمین‌های لازم را از طرف مقابل مطالبه کند تا توافق احتمالی به سرنوشت توافق قبلی دچار نشود. در واقع این طرف غربی است که باید اطمینان طرف ایرانی را جلب کند. چرا که ایران تا جایی که امکان داشت، تعهداتش را زیر پا نگذاشت.
البته مساله تضمین بودن تضمین آمریکا خود محل سوال است. آیا بایدن تضمین میدهد در صورتی که رییس جمهور بعدی علاقه ای به برجام نداشت در این توافق باقی بماند؟ در این مورد حتی سوالی اساسی‌تر می‌توان مطرح کرد و آن اینکه اگر کل برجام مورد پذیرش ایالات متحده قرار گرفته و در قالب یک معاهده به تصویب کنگره برسد، آیا رییس جمهور آمریکا در قالب یک دستور اجرایی توانایی بازگشت تحریم‌ها را نخواهد داشت؟ برای همین به نظر می‌رسد مساله تضمین باید به شکل دیگری مطرح شده و از چارچوب‌های حقوقی فراتر رود. چراکه هیچ‌کس نمی تواند تضمین کند مفاد توافق توسط همه رهبران دولت‌ها، بدون کم و کاست عمل شود. برای همین شاید بهتر باشد در کنار تلاش برای مذاکره و بازگشت همه طرفین به تعهدات، مساله را از یک وضعیت حقوقی به وضعیتی برای انتفاع طرفین تغییر داد. این باعث می‌شود طرف غربی نتواند در صورت عدم انجام تعهدات با فشارهای اقتصادی و ابزار رسانه‌ای ایران را تحت فشار گذاشته و خواست‌های خود را بر کشور تحمیل کند.
