دهک دهم ۸.۹ برابر دهک اول اجاره می‌پردازد
مسکن یکی از مهم ترین موارد در سبد هزینه خانوار می باشد. با سخت‌تر شدن وضعیت معیشتی مردم و وجود تورم‌های افسارگسیخته، هزینه مسکن و اجاره‌نشینی خانوارها به یکی از دغدغه‌های بزرگ مردم تبدیل شده است. هر ساله هزینه‌های مسکن روندی صعودی را درپیش می‌گیرد و خانوارها را وادار می‌کند تا از سایر هزینه‌های خود نظیر خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها، پوشاک و موارد ضروری مانند آموزش و بهداشت بکاهند و به گروه مسکن بیافزایند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که میزان هزینه مسکن توسط خانوارها به چه میزان است؟ آیا این هزینه‌ها در همه نقاط کشور به یک اندازه است؟
براساس گزارش مرکز آمار، سهم هزینه مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار شهری کشور در سال ۱۴۰۱، به ۳۸.۱ درصد رسیده است و بیشترین هزینه را برای خانوارها رقم زده است. از طرفی دیگر، سهم هزینه مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار روستایی به ۱۹.۱ درصد رسیده است که بعد از هزینه خوراکی‌ها و دخانی‌ها، بیشترین هزینه را برای روستاییان به همراه دارد. با توجه به این که میزان استاندارد جهانی سهم مسکن در سبد هزینه خانوار تا سقف ۳۰ درصد است، میزان سهم هزینه مسکن خانوار شهری در سال ۱۴۰۱ حدود ۸.۱ بیشتر از استاندارد جهانی است و این به معنای کاهش میزان رفاه زندگی مردم است.
با بررسی سهم مسکن در سبد هزینه خانوار شهری طی سال‌های ۱۳۸۰ الی ۱۴۰۱ می‌توان مشاهده کرد که سهم هزینه مسکن از کل سبد هزینه خانوار از ۲۹.۲ درصد در سال ۱۳۸۰ به ۳۸.۱ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. خانوار های شهری در سال ۱۳۸۰ به طور میانگین ۸۹۲ تومان برای مسکن هزینه کردند. این هزینه با رشد ۵۷۴۷ درصدی به ۵۲ میلیون و ۲۱۶ تومان در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
چرا هزینه‌های مسکن افزایشی است؟
براساس داده‌های بانک مرکزی، به بررسی رابطه بین نرخ تورم و نرخ رشد قیمت زمین در تهران در دو دهه گذشته پرداختیم. در سال‌های ۸۷، ۹۲، ۹۷، ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ همزمان با افزایش نرخ تورم می‌توان مشاهده کرد که نرخ رشد قیمت زمین و نرخ رشد اجاره‌بها در شهر تهران افزایش یافته است. شاخص قیمت زمین در سال ۱۴۰۰ نسبت به دهه ۸۰ حدود ۱۲۴.۱۷ برابر شده است. همچنین شاخص اجاره‌بها در سال ۱۴۰۰ نسبت به دهه ۸۰ حدود ۲۲.۷ برابر شده است. نمودار زیر رابطه بین نرخ رشد قیمت مسکن و تورم را در طی سال های ۱۳۸۰ الی ۱۴۰۱ نشان می دهد.
نمودار زیر رابطه بین نرخ رشد اجاره بها و تورم را در طی سال های ۱۳۸۰ الی ۱۴۰۱ نشان می دهد.
هزینه مسکن ۸.۴ برابری دهک هزینه‌ای دهم نسب به اول
هزینه‌های مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار شامل اجاره‌بها، آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی و سایر هزینه‌های منزل مسکونی می‌باشند. براساس داده‌های مرکز آمار، در سال ۱۴۰۱، خانوارهای شهری در دهک هزینه اول به طور متوسط حدود ۱۵ میلیون تومان برای مسکن خود هزینه کرده‌اند. پس از آن، خانوارهای دهک هزینه‌ای دوم حدود ۲۳ میلیون تومان را صرف هزینه مسکن کرده‌اند. خانوارهای دهک هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود ۲۸ میلیون تومان برای مسکن هزینه کرده‌اند. خانوارهای دهک هزینه‌ای چهارم هزینه متوسطی معادل ۳۲ میلیون تومان در سال را جهت مسکن داشتند. همچنین، خانوارهای دهک‌های هزینه‌ای پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل ۳۸ میلیون تومان، ۴۶ میلیون تومان، ۵۳ میلیون تومان، ۶۸ میلیون تومان، ۸۲ میلیون تومان و ۱۳۳ میلیون تومان را صرف هزینه‌های مسکن در سال ۱۴۰۱ کرده‌اند.
در واقع، دهک هزینه‌ای دهم در سال گذشته ۸.۴ برابر دهک هزینه‌ای اول برای گروه مسکن هزینه کرده است. نمودار زیر متوسط هزینه مسکن خانوار شهری در دهک‌های هزینه‌ای در سال ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد.
مسکن در دهک‌های مختلف
به طور میانگین، خانوارهای دهک اول به عنوان کم هزینه‌ترین دهک در جامعه، در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۸ درصد از هزینه‌های خود را به بخش مسکن اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر، دهک دهم به عنوان پرهزینه‌ترین دهک در جامعه، ۳۶.۷ درصد از هزینه‌های خود را به بخش مسکن اختصاص داده است.
همچنین طبق داده‌های هزینه درآمد خانوار، خانوارهای کم درآمد سهم بیشتری در اجاره نشینی دارند. در سال ۱۴۰۱، ۲۳.۹۴ درصد از خانوارهای شهری در دهک درآمد اول، به عنوان کم درآمدترین گروه در جامعه، به طور اجاری در مسکن فعلی خود ساکن هستند. همچنین ۲۴.۰۹ درصد از خانوارهای شهری در دهک درآمدی دوم و ۲۴.۰۱ درصد از خانوارهای شهری در دهک درآمدی سوم، به طور اجاری در مسکن فعلی خود ساکن هستند.
این در حالی است که نحوه تصرف مسکن در ۷.۴۱ درصد از خانوارهای شهری در دهک دهم، به عنوان پردرآمدترین دهک در جامعه به صورت اجاری است. در واقع سهم اجاره نشینان در بین خانوارهای شهری عضو سه دهک درآمدی بالای جامعه، تک رقمی است.
لازم به ذکر است شرایط رهن با اجاری متفاوت است و در این گزارش تنها به بخش اجاره اشاره شده است.
نمودار زیر، درصد خانوارهای شهری از هریک از دهک‌های درآمدی که به صورت اجاری در مسکن خود ساکن هستند را نشان می‌دهد.
با رشد سرسام آور هزینه‌های مسکن در سال‌های گذشته، و بالا رفتن مدت زمان انتظار برای خرید مسکن، باید انتظار این را داشت که درصد بیشتری از دهک‌های پایین به اجاره نشینی روی بیاورند. همچین با ادامه روند فعلی، احتمالا سهم مسکن در سبد هزینه‌های خانوار بیشتر از عدد فعلی خواهد بود.
این مسئله نهایتا باعث می‌شود تا خانوارهای کم درآمد از هزینه‌های مهمی مانند بهداشت و آموزش بکاهند که این مسئله آن‌ها را شدیدا در خطر گیر افتادن در تله فقر قرار می‌دهد. کاهش کیفیت مصرف خوراکی‌ها نیز از عواقب دیگر افزایش هزینه‌ها در گروه‌های مسکن و خوراکیست که آسیبی جدی به گروه‌های کم درآمد جامعه می‌رساند.
دهک دهم ۸.۹ برابر دهک اول اجاره می‌پردازد
براساس داده‌های مرکز آمار، در سال ۱۴۰۱، خانوارهای شهری در دهک اول به طور متوسط حدود ۱۴ میلیون تومان برای هزینه اجاره‌بها مسکن خود صرف کرده‌اند. پس از آن، دهک‌های هزینه‌ای دوم حدود ۲۱ میلیون تومان را صرف هزینه اجاره‌بها مسکن خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود ۲۶ میلیون تومان برای اجاره‌بها مسکن هزینه کرده‌اند.
دهک‌های هزینه‌ای چهارم، پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل ۳۰ میلیون تومان، ۳۶ میلیون تومان، ۴۴ میلیون تومان، ۵۱ میلیون تومان، ۶۵ میلیون تومان ، ۸۰ میلیون تومان و ۱۳۰ میلیون تومان را برای هزینه‌های اجاره‌بها مسکن در سال گذشته پرداخت کرده‌اند.
بنابراین می‌توان گفت، دهک‌های هزینه‌ای دهم حدود ۸.۹ برابر دهک‌های هزینه‌ای اول برای اجاره‌بها مسکن هزینه کرده‌اند. نمودار زیر نشان‌دهنده میزان هزینه متوسط اجاره‌بها مسکن خانوار شهری در دهک‌های هزینه‌ای مختلف در سال ۱۴۰۱ می‌باشد.
هزینه مسکن ۲.۸ برابری مدیران و مقامات عالی رتبه نسبت به کارگران ساده
خانوارهای شهری قرار گرفته در گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران با هزینه متوسطی معادل ۸۹ میلیون تومان بیشترین هزینه برای مسکن در سال گذشته را کرده‌اند و در جایگاه اول قرار گرفتند. کارمندان امور اداری و دفتری با پرداخت هزینه متوسط ۷۸ میلیون تومانی جهت هزینه مسکن خود در جایگاه دوم قرار گرفتند. متخصصان علمی و فنی در سال گذشته به طور متوسط حدود ۷۴ میلیون تومان برای مسکن هزینه کرده‌اند و در جایگاه سوم قرار گرفتند. تکنیسین‌ها و دستیاران، هزینه‌ای معادل ۵۹ میلیون تومان به طور میانگین برای مسکن پرداخت کردند و در جایگاه چهارم قرار گرفتند.
کارکنان خدماتی و فروشندگان با پرداخت هزینه متوسط ۵۴ میلیون تومانی برای مسکن، در جایگاه پنجم قرار گرفتند. متصدیان، مونتاژکاران و رانندگان وسایل نقلیه، هزینه‌ای معادل ۴۵ میلیون تومان به طور میانگین برای مسکن پرداخت کردند و در جایگاه ششم قرار گرفتند. خانوارهای شهری گروه‌های شغلی صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوطه، کارکنان ماهر کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری و کارگران ساده به ترتیب به طور متوسط حدود ۴۲ میلیون تومان، ۳۳ میلیون تومان و ۳۱ میلیون تومان برای مسکن خود در سال گذشته هزینه کرده‌اند.
همچنین می‌توان گفت، گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران ۲.۸ برابر گروه شغلی کارگران ساده برای مسکن خود هزینه کرده‌اند. نمودار زیر متوسط هزینه مسکن خانوار شهری در گروه‌های شغلی مختلف سرپرست را در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.
سهم گروه های شغلی از هزینه مسکن چقدر است؟
گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران با سهم ۶۳.۸ درصدی، بیشترین سهم هزینه متوسط مسکن از کل هزینه‌ها در سال گذشته را داشته و در جایگاه اول قرار گرفتند. کارمندان امور اداری و دفتری به عنوان دومین گروه شغلی پرهزینه بودند که به میزان ۵۶.۳ درصد از هزینه‌های خود را برای مسکن پرداخت کردند. خانوارهای شهری قرار گرفته در گروه شغلی متخصصان علمی و فنی در سال گذشته ۵۳.۴ درصد از کل هزینه‌های خود را صرف هزینه مسکن کردند و در جایگاه سوم قرار گرفتند.
خانوارهای شهری قرار گرفته در گروه شغلی کارگران ساده در دهک اول به عنوان کم‌هزینه‌ترین گروه ۲۲.۷ درصد از هزینه‌های خود را صرف مسکن کرده‌اند.
هزینه مسکن ۴.۸ برابری خانوارهای استان تهران نسبت به خراسان شمالی
براساس داده‌های مرکز آمار، خانوارهای شهری ساکن استان‌های تهران، البرز، فارس، اصفهان و همدان بیشترین هزینه مسکن را در سال ۱۴۰۱ در بین استان‌های کشور داشته‌اند. تهرانی‌ها به طور متوسط هزینه‌ای معادل ۹۹ میلیون تومان برای هزینه مسکن خود پرداخت کرده‌اند و جایگاه اول بیشترین هزینه مسکن را به خود اختصاص دادند. پس از آن، البرزی‌ها، شیرازی‌ها، اصفهانی‌ها و همدانی‌ها به ترتیب به طور میانگین حدود ۶۸ میلیون تومان، ۵۹ میلیون تومان، ۵۱ میلیون تومان و ۴۷ میلیون تومان برای مسکن در سال ۱۴۰۱ بیشترین هزینه را کرده‌اند.
همچنین، خانوارهای شهری ساکن استان‌های خراسان شمالی، کرمان و خوزستان به ترتیب با هزینه متوسط حدود ۲۰ میلیون تومان، ۲۳ میلیون تومان و ۲۴ میلیون تومان در سال گذشته، کمترین هزینه مسکن را داشته‌اند.
در سال گذشته، خانوارهای شهری ساکن استان تهران حدود ۴.۸ برابر استان خراسان شمالی هزینه مسکن داشته‌اند. نمودار زیر هزینه متوسط مسکن خانوارهای شهری در استان‌های کشور در سال ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد.
تهرانی‌ها ۵.۱ برابر خراسان شمالی‌ها اجاره می‌پردازند
براساس داده‌های مرکز آمار، خانوارهای شهری ساکن استان‌های تهران، البرز، فارس، اصفهان و همدان بیشترین هزینه اجاره‌بها مسکن را در سال ۱۴۰۱ در بین استان‌های کشور داشته‌اند. تهرانی‌ها به طور متوسط هزینه‌ای معادل ۹۷ میلیون تومان برای هزینه اجاره‌بها مسکن خود پرداخت کرده‌اند و جایگاه اول بیشترین هزینه اجاره‌بها مسکن را به خود اختصاص دادند.
پس از آن، البرزی‌ها، شیرازی‌ها، اصفهانی‌ها و همدانی‌ها به ترتیب به طور میانگین حدود ۶۶ میلیون تومان، ۵۷ میلیون تومان، ۴۹ میلیون تومان و ۴۵ میلیون تومان برای اجاره‌بها در سال ۱۴۰۱ بیشترین هزینه را کرده‌اند.
همچنین، خانوارهای شهری ساکن استان‌های خراسان شمالی، کرمان و خوزستان به ترتیب با هزینه متوسط حدود ۱۸ میلیون تومان، ۲۱ میلیون تومان و ۲۲ میلیون تومان در سال گذشته، کمترین هزینه اجاره‌بها مسکن را داشته‌اند.
در سال گذشته، خانوارهای شهری ساکن استان تهران حدود ۵.۱ برابر استان خراسان شمالی هزینه اجاره‌بها داشته‌اند. نمودار زیر هزینه متوسط اجاره‌بها مسکن خانوارهای شهری در استان‌های کشور در سال ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد.
خانواده‌های ۲ نفره و ۳ نفره بیشترین هزینه اجاره را دارند
براساس داده‌های مرکز آمار، در بین خانوارهای شهری بر حسب وسعت و تعداد افراد خانواده به بررسی هزینه متوسط اجاره‌بها پرداختیم. به طوری که، خانوار شهری یک نفره به طور متوسط حدود ۵۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ صرف هزینه اجاره‌بهای مسکن خود نمودند. خانواده‌های دو نفره و سه نفره به طور متوسط هزینه‌ای معادل ۵۳ میلیون تومان را صرف اجاره‌بها خود در سال گذشته کردند و بیشترین میزان هزینه را داشته‌اند.
خانوارهای شهری ۴ نفره، ۵ نفره، ۶ نفره، ۷ نفره، ۸ نفره، ۹ نفره و ۱۰ نفره و بیشتر به ترتیب هزینه متوسطی معادل ۴۹ میلیون تومان، ۳۹ میلیون تومان، ۳۷ میلیون تومان، ۳۵ میلیون تومان، ۳۳ میلیون تومان، ۳۰ میلیون تومان و ۴۳ میلیون تومان برای اجاره‌بهای مسکن خود در سال گذشته پرداخت کرده‌اند.
