دوراهی قریب‌الوقوع آلودگی یا خاموشی
هوا کم‌کم سرد می‌شود و احتمالا وقت آن رسیده که باز هم از تابستانی سیاه و بی‌برق به زمستانی بی‌گاز و سراسر آلودگی کوچ کنیم.
هنوز تلخی قطعی بی‌حساب و کتاب برق در سخت‌ترین روزهای شیوع کرونا در خاطر مردم است. روزهایی که مردم از قطع برق بیمارستان‌ها و از کار افتادن دستگاه‌های اکسیژن را به چشم دیدند تا سوختن وسایل برقی و شکست شطرنج‌بازان کشور در جریان مسابقات اینترنتی قهرمانی آسیا فقط به خاطر قطعی برق!
حالا درحالی که چند هفته بیشتر از آن روزها نگذشته، باید خودشان را آماده انتخاب کنند؛ یا ادامه خاموشی یا آلودگی هوا. این همان انتخابی است که سال گذشته مسئولان را به قول خودشان «مجبور » به سوزاندن مازوت برای تامین برق کرد.
البته ظاهرا امسال وضع بدتر هم باشد. چرا که از یکسو وزیر نفت از کمبود روزانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روزهای پیش رو خبر داده و از سوی دیگر خشکسالی ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق آبی را به کمتر از نصف رسانده است.
سال گذشته ریزش‌های جوی نسبت به مدت مشابه سال ۹۸، ۳۸درصد کاهش داشت. با این حال تولید نیروگاه‌های برق آبی در زمستان این سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته فقط ۱۷ درصد کاهش یافت. بنابراین محدودیتی که درباره سوخت نیروگاه‌های حرارتی وجود داشت، با اتکای بیشتر بر تولید نیروگاه‌های برقآبی تا حدودی جبران شد.
اما امسال با این که ۱۴.۵ درصد از ظرفیت شبکه برق نصب شده کشور مرتبط با نیروگاه‌های برقآبی مستقر در سدهای کشور است اما کاهش بارندگی‌ها سبب شده تا مدیریت منابع آب با دقت بیشتر پیگیری و خروجی سدهای کشور بسته شود. بسته شدن خروجی سد نیز موجب توقف تولید برق نیروگاه‌های برقآبی می‌شود.
بنابراین در حالی که سال گذشته نیروگاه‌های برقآبی ۹ درصد بیشتر از تعهد خود برق تولید کرده‌اند امسال به نظر حال خوشی ندارند.
اخبار حاکی از این است که نه تنها در سال ۹۹هیچ نیروگاه برقآبی جدیدی در کشور راه‌اندازی نشده بلکه در ۱۴۰۰همان ظرفیت نیروگاه‌های سابق هم یکی پس از دیگری در حال از دست رفتن هستند.
تداوم خروج از مدار برق‌آبی‌ها
اوایل تیرماه امسال استاندار اصفهان خبر داد که « کمبود بی‌سابقه آب طی ۵۳ سال گذشته، نیروگاه‌های برقآبی را از مدار خارج کرده است و در تولید برق با مشکل مواجه شده‌ایم». درست چند روز بعد ایمان گرامی مقدم، مدیر بهره‌برداری نیروگاه‌های برقآبی استان خوزستان نیز گفت: «کاهش ذخایر آبی پشت سد سبب شد تا از حدود ۱۰ روز گذشته شاهد کاهش تولید برق نیروگاه کارون باشیم و هم اکنون تنها ۴ واحد ۱۹۰ مگاواتی جمعا به ظرفیت ۷۶۰ مگاوات از ۲۰۰۰ مگاوات ظرفیت نصب شده این نیروگاه در مدار تولید قرار دارد».
اما کاش به همینجا ختم می‌شد. مرداد ماه سخنگوی صنعت برق جنوب غرب کشور تصریح کرد: « ذخایر برق آبی بیش از پیش کاهش یافته و نیروگاه های کارون ۴ و ۳ و واحد دوم نیروگاه عباسپور بطور کامل از مدار تولید خارج شده‌اند. به دلیل پایین بودن سطح آب در سدهای دز و کرخه، امکان جبران کمبود تولید از طریق نیروگاه‌های برق آبی را نداریم».
کمی بعد در شهریور ماه و همزمان با قطعی برق برای ساعات طولانی در استان البرز، عباس‌زاده، مدیر روابط عمومی توزیع برق البرز، درباره علت خاموشی‌ها گفت: «ظرفیت تولید برق در کشور ۸۱ هزار مگاوات است که ۲۶ هزار مگاوات از نیروگاه ها برق آبی است اما نیروگاه‌های برق آبی از دست رفته‌اند».
زمزمه از مدار خارج شدن برق‌آبی‌ها و خاموشی‌های دم به دم تا پایان تابستان همچنان ادامه داشت. حالا، با آغاز پاییز خاموشی‌ها جسته‌و گریخته پایان یافته ولی اخبار از دست رفتن ظرفیت نیروگاه‌های برقآبی همچنان ادامه دارد.
نمونه‌اش هم میانه همین مهر ماه شاهد بودیم که مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه خبر داد؛ با کاهش تراز آب مخزن سد کرخه هر سه واحد این نیروگاه از بامداد دهم مهرماه تا اطلاع ثانوی از چرخه تولید خارج شدند.
دوسوم ظرفیت نیروگاه‌ها از مدار خارج شده
مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور، در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین درباره ظرفیت‌های فعلی نیروگاه‌های برق‌ابی کشور عنوان می‌کند: در مجموع ظرفیت نیروگاه‌های برق آبی کشور بیش از ۱۲ هزار مگاوات است که در تابستان امسال به طور متوسط فقط ۴ تا ۵ هزار مگاوات آن در مدار بوده است.
به گفته او بیشترین میزان ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های برق آبی کشور در استان خوزستان قرار دارد و روی رودخانه کارون و دز نصب شده. بنابراین از آنجا که در تابستان با کم آبی شدید در این مناطق مواجه بودیم، بیشترین کاهش تولید از نیروگاه های برق آبی در این استان قرار داشته است.
او می‌افزاید: به طوری که نیروگاه‌های کارون ۴ و ۳ و واحدهای نیروگاه دوم شهید عباسپور در هفته اخیر به طور کامل از مدار تولید خارج شدند وبه دلیل پایین بودن سطح آب در سدهای دز و کرخه نیز امکان جبران کمبود تولید از طریق نیروگاه‌های برقآبی عملا میسر نبود.
این مقام مسئول درباره چگونگی جایگزینی ظرفیت از دست رفته نیروگاه‌های برقآبی در ماه‌های گذشته می‌گوید: در تابستان با اجرای برنامه‌های مدیریت بار شامل هماهنگی با صنایع بزرگ، مدیریت بار سرمایشی ادارات، تغییر ساعات کار ادارات، واردات برق از ترکمنستان، جمع آوری مراکز استخراج غیرمجاز رمز ارز، اجرای برنامه مدیریت بار با هماهنگی بخش کشاورزی و تشویق مشترکان برای کاهش مصرف برق و استفاده از تعرفه‌های تخفیفی و… نسبت به جبران محدودیت ها اقدام شد.
برنامه مازوت‌سوزی پابرجاست
او در پاسخ به این سوال که با توجه به همزمانی مشکل تامین سوخت نیروگاه‌های حرارتی و از دست رفتن ظرفیت تولید نیروگاه‌های برقآبی مشکل تامین برق در ماه‌های آینده چقدر جدی است؟ عنوان می‌کند: بله، در زمستان به دلیل مصرف بالای گاز در کشور، با احتمال کمبود و محدودیت تامین سوخت برای نیروگاه‌ها مواجه هستیم که برای این موضوع نیز علاوه بر اجرای برنامه های مدیریت بار، نسبت به مبارزه با مراکز استخراج رمز ارز غیرمجاز اقدام می شود.
این مقام مسئول در وزارت نیرو اضافه می‌کند: همچنین تعمیرات نیروگاهی نیز زودتر از موعد شروع شده اما به طور کلی با وزارت نفت نیز برای تامین سوخت مایع نیروگاه ها وذخیره‌سازی هماهنگی خوبی انجام شده است.
