دیاکو حسینی: حتی در صورت احیای برجام، عمر آن کوتاه است
نشست شورای حکام از فردا (دوشنبه) آغاز به کار می‌کند. طبق گزارش رویترز آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان قطعنامه پیشنهادی با موضوع برنامه هسته‌ای ایران به شورای حکام ارائه می‌دهند.
از سوی دیگر ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این خبر را چند روز پیش تایید کرد. برخی این خبر را بیانگر ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و بن بست مذاکرات احیای برجام می‌دانند.
دیاکو حسینی کارشناس ارشد سیاست خارجی در خصوص پیش‌نویس قطعنامه آمریکا و چند کشور اروپایی که در روزهای گذشته منتشر شده است، گفت: به رغم تلاش‌هایی که برای احیای برجام و پیشنهادهایی که تا امروز ارائه شده و گفتگوهای تبادل شده میان طرفین، اما به دلیل تعلیق به وجود آمده فضای منفی و ناامیدی ایجاد شده است. همچنین این مسائل مقدمه و زمینه‌ای در فضای بین المللی ایجاد کرد که امروز شاهد تغییر رویکرد از سوی غربی‌ها هستیم که اگر محقق شود می‌تواند آینده مذاکرات احیای برجام را کامل تغییر دهد.
او با بیان اینکه در چنین فضایی من فکر می‌کنم احتمالاً کشورهای غربی و آمریکا به جمع‌بندی نزدیک شده‌اند در ادامه توضیح داد: در این حالت صدور قطعنامه‌ای در شورای حکام نه آنقدر شدید که باعث واکنش به شدت منفی ایران شود و مذاکرات را به طور کامل به انسداد برساند و نه آنقدر ملایم که به ایران این پیام را بدهد که تا همیشه این گفتگوها ادامه پیدا می‌کند، راهکاری است که آنها در نظر دارند.
وی افزود: با این حال پیش‌نویس منتشر شده ظاهراً لحن انتقادی دارد و ممکن است فضای موجود را به سمت اختلاف و تنش بیشتر سوق دهد، به خصوص اگر مذاکرات در هفته‌های آینده از سر گرفته نشود این قطعنامه انتقادی ملایم نیز می‌تواند اوضاع را بدتر کند.
حسینی با طرح این سوال که مشخص نیست که آیا مذاکرات از سر گرفته می‌شود یا خیر، گفت: به نظر می رسد مطالباتی که طرف ایرانی مطرح کرده، هیچ کدام محقق نشده است. چه در رابطه با خروج سپاه از لیست تروریستی وزارت خارجه آمریکا و چه در رابطه با تضمین خواسته ایران هیچ اقدامی انجام نشده است. البته سایر موضوعات مثل دریافت خسارت و غیره هم از ابتدا مطرح نشد.
این کارشناس بین‌الملل با فرض اینکه مذاکرات ادامه پیدا کند، اظهار کرد: اگر مذاکرات ادامه پیدا کند، دست ایران خالی خواهد بود و طرف غربی (آمریکا) ظاهراً برای نشان دادن انعطاف بیشتر به خاطر نزدیک شدن به رقابت‌های داخلی در آمریکا آمادگی ندارد. بنابراین فکر می‌کنم با ادامه این وضعیت اگر تصمیم سیاسی در هر دو پایتخت (واشنگتن و تهران) گرفته نشود امیدها به احیای برجام بسیار کمتر خواهد شد.
او در ادامه تصریح کرد: مگر اینکه در روزهای آینده شاهد این باشیم که ایران روش تازه‌ای را در رابطه با موضوع اتخاذ می‌کند و طرف آمریکایی هم حاضر شود به سلسله امتیازهایی که امکان یک توافق آبرومندانه را فراهم کند، تن بدهد. در این حالت من فکر می‌کنم که برجام می‌تواند به سمت احیا شدن پیش برود و مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای بعدی که مطالبات بر زمین مانده طرفین است، باشد را بتواند پوشش دهد.
وی عنوان کرد: در حال حاضر و در قیاس با سال گذشته امیدها برای احیای برجام بسیار کم شده است. به نظر می‌رسد مذاکرات در ماه‌هایی که گذشته ثمره‌ای برای طرف ایرانی نداشته است.
حسینی در خصوص نقش روس‌ها در مذاکرات وین تا امروز تصریح کرد: روس‌ها نسبت به موضوع ایران سلسله اصول روشنی دارند، از جمله اینکه آنها هم مانند کشورهای غربی مایل نیستند ایران به تسلیحات هسته‌ای نزدیک شود و در آستانه اتمی شدن قرار گیرد.
وی افزود: همچنین آنها نمی‌خواهند تنش ایران و غرب به سمت جنگ کشیده شود، چون در این صورت روسیه باید دست به انتخاب بسیار سختی بزند و می‌تواند سرنوشت این کشور را در ترتیبات امنیتی آشوب زده امروز تا اندازه‌ای رقم بزند. البته روس‌ها نمی‌خواهند ایران و غرب روابط عادی و صمیمانه‌ای داشته باشند و این سه اصل برای آنها تغییر بنیادی نکرده است.
او توضیح داد: البته با این تبصره که جنگ اوکراین توجه غرب را متمرکز شرق اروپا کرده است. ممکن است روس‌ها بخواهند تنش میان غرب و ایران مقداری توجهات غرب را از اوکراین منحرف کند و بر موضوع ایران معطوف کند. در این حالت یک فضای تنفسی برای روسیه ایجاد می‌شود و فشارها بر این کشور کاهش پیدا می‌کند. از این جهت چنین تنشی البته کوتاه مدت می‌تواند برای روسیه مناسب باشد.
وی با بیان اینکه در بلند مدت تنش میان ایران و غرب، جبهه تازه‌ای باز می‌کند که حتی به نفع روسیه نیز نخواهد بود چرا که روسیه در بلند مدت منافعی با ایران دارد، در ادامه اظهار کرد: اصول کلی سیاست خارجی روسیه در رابطه با ایران و برجام روشن است. البته می‌توان این را تاکید کرد که ممکن است روس‌ها از چنین موضوعی به عنوان اهرم فشار در مذاکرات خود با غرب استفاده کنند. آنها همواره چنین رویکردی داشته‌اند و طبیعی است بخواهند از این تنش بالقوه میان ایران و غرب به عنوان یک اهرم و ابزار در مذاکرات با غرب بهره ببرند.
کارشناس ارشد مسائل خارجی عنوان کرد: معنای عملیاتی این رویکرد یعنی ممکن است سنگ اندازی‌هایی صورت گیرد و در اجرای برجام ملاحظات تازه‌ای مطرح شود. در واقع از این طریق به پیچیدگی موضوع اضافه کنند یا به غرب یادآوری کنند که هیچ تنش بین المللی بدون روسیه قابل حل شدن نیست و در حقیقت فکر نمی‌کنم روسیه عملاً مانع از اجرای برجام شود.
حسینی در مورد سرانجام برجام گفت: ارزش برجام در مقایسه با سال ۲۰۱۵ برای ایران و آمریکا بسیار کاهش پیدا کرده چرا که در سال ۲۰۱۵ شرایط بین‌المللی و چشم‌انداز اجرای توافق کاملاً متفاوت بود، دو طرف امید داشتند که برجام پله‌ای برای روابط بهتر و حل و فصل بیشتر اختلافات می‌شود.
این کارشناس بین‌الملل در ادامه مطرح کرد: اما بر اساس تجربه دوره ترامپ و همینطور با تغییر فضای بین‌المللی می‌بینیم که آن امیدها و چشم‌اندازها به مقدار بسیار زیادی از بین رفته است. از طرف دیگر در آمریکا این تلقی وجود دارد که تحریم‌ها علیه ایران اثرگذار بوده و منجر به محدود شدن منابع مالی ایران شده و بر روی سیاست‌های منطقه‌ای ایران تاثیر داشته که در نتیجه باعث تشدید نارضایتی‌های اجتماعی در داخل ایران شده است.
وی با بیان اینکه این در حالی است که آمریکا هزینه چندانی برای این شرایط پرداخت نکرده است، توضیح داد: بنابراین ممکن است در آینده طیف طرفدار تحریم‌های سخت یا فشار حداکثری علیه ایران حرفی برای گفتن در آمریکا داشته باشند. از آن طرف در ایران ناامیدی عمیقی بوجود آمده که آیا آمریکا می تواند و مایل است که به تعهدات خود پایبند بماند یا خیر؟ و این همان شرایطی است که افق رو به برجام را تیره و تار کرده است.
حسینی در پایان عمر برجام احتمالی حتی در صورت احیای آن را کوتاه برشمرد و خاطرنشان کرد: حتی اگر برجام هم احیا شود، در مدت زمان کوتاهی می‌تواند تداوم داشته باشد که از نظر من بیش از دو الی سه سال ممکن نخواهد بود که توافق تداوم داشته باشد. مگر اینکه طرفین به سمت گفتگوهای مستمر و جدیدی حرکت کنند که در سایه این گفتگوهای جدید اختلافات تازه‌ای مورد مذاکره قرار بگیرد. در این حالت ممکن است برجام توجیهی برای بقا داشته باشد. در غیر این صورت با توجه به شناختی که ما از سیاست داخلی آمریکا و فضای بین‌المللی داریم، بعید می‌دانم برجام احیا شده عمر طولانی داشته باشد.
