آنچه باید از ارز دیجیتال بانک مرکزی بدانید

 از نظر اقتصاددان بزرگ آدام اسمیت، نقش دولت در اقتصاد ناچیز است و دست نامرئی اقتصاد حتی اگر دولتی هم در کار نباشد خودش جریان پیدا می‌کند بدون نیاز به وجود پیچیدگی ها و تنظیم نرخ های صرفا نمایشی.

در اینجا ما نمی گوییم دولت ها نباید نقشی در اقتصاد ایفا کنند و منکر این موضوع نیستیم که این دولت ها هستند که می توانند زمینه پیشرفت اقتصادی را مهیا کنند، اما در صورتی که فقط به همین موضوع بپردازند.

وجود دولت در سایر بخش ها مانند آموزش، بهداشت و درمان و … ضروری و اجتناب ناپذیر است.

پول ابزار اصلی دولت ها

پول آن چیزی است که عامه مردم آن را به عنوان وسیله مبادله قبول دارند و هر چیزی می تواند باشد، چه بسا در گذشته مردم از نمک و کالاهای دیگر بعوان پول استفاده می کردند.

با پیشرفت بشر سکه های طلا،نقره و.. جایگزین کالا به عنوان پول شدند و بعنوان پول رایج بین مردم پذیرفته شدند، پس از گذشت سالیان دراز سکه های طلا و نقره جای خود را به حواله های کاغذی دولتی دادند که به مردم این اطمینان را می داد که معادل این پول، طلا و نقره در خزانه دولت موجود است و پشتوانه آن قرار دارد.

به مرور زمان این پول هم که برای مردم سودمند بود ولی برای دولت ها چیزی جز دردسر نبود جای خود را به پولی داد که در حال حاضر از آن استفاده می کنیم یا همان پول فیات یا پول بی پشتوانه دولتی.

پول های بی پشتوانه دولتی که هم اکنون در دست ما می باشد، قدرتمندترین ابزاری است که دولت ها از اول تاریخ تاکنون داشته اند، آنها می توانند هر چقدر که بخواهند از آن تکثیر کنند، بدون هیچ محدودیتی، و از این پول های ساختگی در جهت منافع خود چه خوب و چه بد استفاده کنند.

اعتماد مردم به این پول ها و اجبار در استفاده از آنها،به این پول ها ارزش می دهد،در واقع این مردم هستند که به پول فیات ارزش می دهد.

تورم نشانگر سواستفاده از اعتماد مردم توسط دولت ها 

تا اینجا اندکی با مفاهیم کلی اقتصاد و قدرتی که پول در اختیار دولت قرار میدهد آشنا شدیم،حال میخواهیم به موضوعی بپردازیم که این روزها اسمش را زیاد شنیده ایم “تورم”.

تورم چیزی جز دست درازی دولت در جیب مردم نیست،تورم یعنی چاپ بی حد و نصاب پول بی پشتوانه در زمانی که دولت ها در پرداخت مخارج اضافی خود مانده اند، بعلت بی کفایتی یا فساد هایی در بدنه دولت ها رخ می دهد. 

منابع همیشه محدود هستند،تولید محصولات کشاورزی،دامداری،صنعت محدودیت دارند،ولی تولید پول توسط دولت ها هیچ محدودیتی ندارد،به همین خاطر است که روز به روز قیمت کالاها به پول رایج آن کشور افزایش پیدا میکند و ارزش آن پول کم و کم تر میشود.

کارگران و کارمندان جامعه ای فرض کنید که حقوق ماهانه خود را با پول رایج دولتی دریافت میکنند،برای مثال حقوق یک کارگر در ایران ۵میلیون تومان است در ماه،یعنی زحمت خود را برای تولید یه کالا یا ارائه یک خدمت به ازای ۵میلیون تومان فروخته است،حال همان کالا دائما بعلت چاپ پول توسط دولت افزایش قیمت میخورد و آن کارگر در ماه بعد باید بیشتر پول بدهد به نسبت ماه قبل برای خرید آن کالا.

جالب اینجاست که افزایش حقوق کارگران و کارمندان دائما به تعویق می افتد اما افزایش قیمت ها هیچگاه به تعویق نمی افتند و در لحظه اعمال میشود.

پول جدیدی که قرار است جایگزین پول فعلی شود

هدف ما برای تشریح مفاهیم ذکر شده، آماده کردن مخاطبان و خوانندگان برای روبرو شدن با موضوعی است که بسیار حائز اهمیت میباشد،شکل جدیدی از پول قرار است جایگزین پول فعلی شود که به دولت شیوه های اعمال قدرت،ابزار کنترل گری،دخالت و راحت تر شدن فرآیند چاپ پول را میدهد. 

تلاش دولت ها و بانک های مرکزی برای گره زدن فناوری به پول خود

شکل جدید پول که قرار است توسط بانک مرکزی وارد جامعه شود، CBDC یا Central Bank Digital Currency پول دیجیتالی بانک مرکزی نام دارد.

مانند اسکناس کاغذی که وسیله پرداخت، و واحد حساب و ذخیره ارزش است،این پول هم همان کارکرد را دارد با این تفاوت که قدرت بیشتری به دولت اعطا میکند و در عوض مردم را محدود تر و مطیع تر میکند. 

این پول هیچ کمکی به رشد اقتصادی و تولید ناخالص ملی نخواهد کرد و مزیت آن تنها برای دولت است و در صورت اجرایی شدن این طرح در بلند مدت به تولیدات اقتصادی و ارزشی که در جامع خلق میشود لطمه وارد میکند.  

ویژگی های پول جدید بانک مرکزی

هر واحد CBDC به طور منحصر به فرد قابل شناسایی و غیر قابل جعل است.

ارز دیجیتال ملی بخشی از عرضه پول پایه است، همراه با سایر اشکال ارز.

 به این ترتیب،همانند ارز فیزیکی یک بدهی برای بانک مرکزی است.

این پول دیجیتال می تواند توسط انواع سیستم ها و خدمات پرداخت دیجیتال ذخیره و انتقال یابد.

اعتبار ارز دیجیتال فیات مستقل از سیستم های پرداخت دیجیتالی فعلی است.

ارز دیجیتال ملی اصولا با ارز های دیجیتال موجود مانند بیت کوین متفاوت است،ارز دیجیتال ملی شاید از بلاکچین استفاده کند اما کاملا بصورت متمرکز اداره می شود و اهداف و موارد استفاده آن زمین تا آسمان با ارز های دیجیتالی مانند بیت کوین متقاوت است.  

خطرات ارز دیجیتال ملی

عدم واسطه گری در سیستم بانکی: با ارائه ارز دیجیتال به طور مستقیم به شهروندان، یک نگرانی این است که سپرده گذاران از سیستم بانکی خارج شوند.

در واقع، در قرن گذشته، بانک‌های تجاری به لطف سپرده‌ها علاوه بر تعدادی از راه‌های دیگر پول خلق کرده‌اند. آنها به طور رسمی از ۲ روش استفاده کرده اند: بانکداری ذخیره کسری و ذخیره صفر.

امروزه، بانک های تجاری در برخی کشورها (ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا و …) دیگر نیازی به ذخیره الزامی ندارند. 

در واقع، هر بار که یک شخص (یک شخص، یک شرکت، و …) درخواست وام می کند و ضمانت وام ارائه می دهد (یک ملک خصوصی مانند یک ماشین، یک ساختمان و …)، بانک به طور موقت یک سپرده جدید (پول) ایجاد می کند، این پول را به آنها قرض می دهد و وقتی وام گیرنده وام را به اضافه سود پرداخت می کند سپرده اولیه حذف می شود و بانک سود را نگه می دارد.

CBDC ها کاملاً از قبل رزرو شده اند، بنابراین اگر شخصی این شکل پول را می خواهد، فقط آن را از بانک مرکزی میتواند خریداری می کند. در این صورت بانک‌های تجاری بدهی یا پول جدیدی ایجاد نمی‌کنند و هیچ بهره‌ای نیز عایدشان نمی‌شود.

مشتریان ممکن است ایمنی، نقدینگی و قابلیت های دیگر CBDCرا تبلیغ کنند و آن را جذاب‌تر کنند که باعث تضعیف موقعیت ترازنامه بانک‌های تجاری می‌شود.

 در نهایت، این امر می‌تواند منجر به کاهش بالقوه بانک‌ها شود و در نتیجه موقعیت‌های مالی بانک‌ها را ضعیف‌تر کند.

 با این حال، بانک انگلستان دریافت که CBDC ها باید از مجموعه‌ای از اصول اصلی قبلی پیروی کنند، تا خطر انتقال سیستم از سپرده‌های بانکی به CBDC برطرف شود.

تمرکز:ارز های دیجیتال بانک مرکزی بر خلاف ارزهای دیجیتال دیگر مثل بیت کوین، کاملا متمرکز هستند، کنترل‌کنندگان و ناشران CBDC می‌توانند با یک سوئیچ پول را به حساب هر کسی اضافه یا حذف کنند.

 در مقابل، ارزهای دیجیتال با دفتر کل توزیع شده مانند بیت کوین از این امر جلوگیری می کنند، مگر اینکه گروهی از کاربران که بیش از ۵۰ درصد قدرت استخراج را کنترل می کنند، موافق این امر باشند، که به آن،حمله ۵۰ درصدی به شبکه میگویند.

زیر سوال رفتن حریم خصوصی:قدرت ردیابی مسیرهای پولی در ارز های دیجیتال ملی،می‌تواند منجر به از دست دادن حریم خصوصی مالی شود، اگر اجرای CBDC از حفاظت از حریم خصوصی کافی برخوردار نباشد،این امر می تواند باعث سانسور،از بین رفتن آزادی بیان و تشکل های اجتماعی و در نهایت منجر به توقف تحولات اجتماعی شود.

از بیت کوین تا ارز دیجیتال ملی

یادمان باشد انقلاب بیتکوین میخواهد جامعه را را از دست کنترل های اقتصادی دولت نجات دهد و حریم خصوصی ما را افزایش دهد،در اقتصاد بیت کوینی ما دیگر چیزی به عنوان تورم نداریم چون تعداد بیت کوین فقط ۲۱ میلیون است و مانند پول های ملی قابل چاپ و زیاد شدن نیست،علاوه بر این حریم خصوصی در اقتصاد بیت کوینی ما را از شر تحریم،سانسور و محدودیت نجات میدهد،حال چرا باید از بیت کوین به CBDC روی آوریم،در واقع این یک پس رفت است!

رمزریال پول جدید بانک مرکزی ایران

بدنبال فراگیر شدن ارز دیجیتال بانک مرکزی در جهان،دولت ایران هم بدنبال راه اندازی شکل جدید پول است.

رمز ریال ملی، رمز پول ملی یا رمزارز ملی نوعی رمزارز است که با اعلام مسئولان بانک مرکزی جمهوری اسلامی، انتشار آن بر پایه ریال است، در سال ۱۴۰۱ خورشیدی رونمایی و جایگزین اسکناس خواهد شد.

تاریخچه

در اوایل پاییز ۱۴۰۰ از سوی مسئولان دولتی راه‌اندازی رمز ارز ملی بر پایه ریال مطرح شد و رئیس کل بانک مرکزی نیز اعلام کرد: رمز پول ملی از جمله موارد مهم در دستور کار بانک مرکزی است که زیرساخت و دستورالعمل‌های مربوط به آن تدوین شده و در آینده نزدیک به صورت آزمایشی راه اندازی خواهد شد.

با انتشار رمز ریال، افراد اسکناس ریال خود را تحویل بانک مرکزی می‌دهند و رمز ریال تحویل می‌گیرند که این رمز ریال قابل استفاده برای سرمایه‌گذاری نیست و صرفاً جایگزین اسکناس خواهد شد.

هدف بانک مرکزی از طراحی رمز ریال، تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی است تا با این فرایند اقتصاد هوشمند شود.

معاون فناوری‌های بانک مرکزی در تشریح ویژگی‌های رمز ریال ملی می‌گوید که رمز پول ریالی در داخل گوشی قرار می‌گیرد، بانک به عنوان واسط امکان انتقال وجه را فراهم می‌کند، حذف فیزیکی پول و اسکناس از جیب مردم و انتقال آن به ساختار دیجیتالی هدف اصلی است.

برخلاف رمز ارزهای معمول مانند بیت کوین طراحی رمز ریال به صورتی است که ردیابی وجوه به‌طور دقیق قابل انجام است و حتی در صورت سرقت اطلاعات رمز ریال و هک گوشی تلفن هوشمند توسط سارقین و هکرها امکان ردیابی آن وجود دارد! قرار است بانک مرکزی در سال ۱۴۰۱ رمز ریال را منتشر کند.

عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی استان تهران گفت: «رمزریال» دارایی دیجیتالی است که بانک مرکزی و حاکمیت‌ آن را تایید می‌کند و پشتوانه آن بانک مرکزی کشور است که یکی از نقدهای جدی به آن، قرار ندادن طلا و فلزات گران‌بها به‌عنوان پشتوانه است، اگر این‌چنین بود، رمزریال ارزشمندتر می‌شد.

«رضا قربانی» عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران (نصر) در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره رمزریال و تفاوتی که با دنیای رمزارزها دارد به نکات مهمی اشاره کرد.

به اعتقاد وی، اگر پشتوانه رمزریال طلا یا فلزات ارزشمند دیگر باشد، شاید با اقبال عمومی بیشتری مواجه شود.

رئیس کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران درباره تفاوت رمزارز و رمز ریال و این‌که مردم برداشتی مشابه از این ۲ دارند، گفت: رمز ریال و رمز ارز هر ۲ در قالب دارایی‌های دیجیتال قرار می‌گیرند و رمزریال تنها از این جهت که جزو دارایی‌های دیجیتال به حساب می‌آید با رمزارز مشابهت دارد.

قربانی درباره تفاوت‌های این دو دارایی دیجیتال، بیان کرد: رمز ارز که ترجمه‌ای از کلمه «کریپتوکارنسی» (Cryptocurrency) و به معنای توکن‌های بدون پشتوانه‌ است که بر مبنای اجماع و شبکه‌ای که حول آن حرکت می‌کند شکل گرفته‌اند و به‌نوعی پول‌هایی هستند که صدور آن‌ها توسط بانک مرکزی انجام نشده است.

اجرای رمزریال از شهریور ماه ۱۴۰۱

علی صالح‌آبادی رییس‌کل بانک مرکزی درباره زمان و نحوه اجرای رمزریال گفت احتمالا از شهریورماه رمزریال به صورت آزمایشی جایگزین اسکناس خواهد شد.

به نقل از خبرگزاری تسنیم، صالح آبادی گفت راه‌اندازی رمزریال از یک منطقه خاص آغاز می‌شود و به تدریج به مناطق دیگر می‌رسد. علی صالح‌آبادی رییس‌کل بانک مرکزی، درباره اقدامات بانک مرکزی درخصوص رمزریال اظهار داشت بررسی‌ها و اقدامات لازم برای رمزریال در حال انجام است و مقرر شده است که از شهریورماه شروع شود.

وی در ادامه افزود: رمزریال به‌جای همین اسکناسی که مردم در دست دارند، خواهد بود و فرد به‌جای اینکه اسکناس داشته باشد رمزریال دارد؛ به آن مفهوم جهانی (رمزارز) نخواهد بود و ریال‌های اسکناس جای خود را به رمزریال می‌دهند.

رییس‌کل بانک مرکزی درباره زمان و نحوه اجرای رمزریال نیز گفت: رمزریال با تکمیل زیرساخت‌های لازم ان‌شاالله از شهریورماه عملیاتی خواهد شد و قبل از اجرا نیز حتما به‌میزان کافی آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها انجام می‌شود تا مردم با سازوکار آن آشنا بشوند و در جریان ماجرا قرار بگیرند؛ ضمنا ابتدا به‌صورت آزمایشی از یکی از مناطق آغاز می‌شود و بعد به سراسر کشور تسری خواهد یافت.

صالح‌آبادی هم‌چنین درباره اقدامات دولت و بانک مرکزی درباره رمزارز و نظارت بر این حوزه، با بیان اینکه این موضوع در دولت درحال جمع‌بندی است، خاطرنشان کرد این مسئله در اختیار آقای دکتر رضایی معاون اقتصادی رییس‌جمهور است که دراین‌باره در حال بررسی هستند تا در سطح دولت تصمیم‌گیری بشود.

رمزریال نوعی پول با پشتوانه و حمایت حاکمیت است

رئیس کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران ادامه داد: در مقابل اما «رمزریال» نوعی رمزپول یا ارز دیجیتال بانک مرکزی است که در دسته استیبل کوین‌ها (ارزش ثابت/ stablecoin) قرار می‌گیرند. این توکن پشتوانه دارد، قیمت آن‌ ثابت است، نوسان‌های معمول رمزارزها را ندارد و برخلاف رمزارزها، بانک‌های مرکزی و حاکمیت‌ها آن‌ را تایید می‌کند و پشتوانه آن‌ ارز رایج کشور است.

وی درباره معایب و مزایایی که رمزریال دارد، گفت: «رمزریال» معادل پول و همان ریالی است که ما می‌شناسیم و روزانه از آن استفاده می‌کنیم. آن ریال در رمزریال به شکل دیجیتالی درآمده و مبادلات آن به واسطه‌گری بین بانک‌ها انجام نمی‌شود و افراد از طریق بانک مرکزی و کیف پول‌هایی که دارند، ریال‌ خود را نفر به نفر منتقل کرده و می‌توانند در پرداخت، خرید و فروش خرد و کلان از آن استفاده کنند.

قربانی اضافه کرد: «رمزریال» بر خلاف سکه‌ و اسکناسی که در بانک‌ها داریم و به پول الکترونیکی تبدیل شده، واسطه بین بانک‌ها را حذف می‌کند و بسیاری از مسائلی که در بحث پرداخت‌ و انتقال بین بانکی وجود دارد حل می‌شود.

قربانی درباره موانعی که ممکن است بر سر راه رمز ریال قرار بگیرد، بیان کرد: اجرایی شدن استفاده از رمزریال به استقبال مردم بستگی دارد، آن‌ها باید بتوانند با این مفهوم ارتباط بگیرند. در مسئله رمزارزها و ارزهای دیجیتال مسئله پذیرش عمومی بسیار اهمیت دارد و نمی‌توان ساده از آن گذشت.

وی گفت: یکی از موارد دیگر این است که رمزریال همان‌طور که از نامش پیداست، معادل ریال است و تمام مسائل مربوط به تورم در رمزریال نیز وجود دارد و این یکی از نقدهای جدی است که به این پول دیجیتال وارد است. شاید اگر طلا، الماس و فلزات گران‌بهای دیگر را به جای ریال قرار می‌دادند رمزریال ارزشمندتر می‌شد.

انتقادها به رمزریال

پس از اینکه مسئولان کشور، خبر راه اندازی رمزریال را دادند، بسیاری از مردم و کارشناسان در قبال این حرکت بانک مرکزی موضع شدیدی گرفتند و رمزریال را خیانت به مردم قلمداد کردند.

عده ای  از منتقدان رمزریال معتقدند،این اقدام بانک مرکزی هیچ تاثیری بر روری پیشرفت اقتصادی مردم ندارد و حتی اقتصاد کشور را از پیشرفت باز میدارد،و انجام این قبیل کارها چیزی جز افزایش هزینه ها و اتلاف وقت برای مردم و دولت نیست.

عده ای دیگر از منتقدان میگویند، رمزریال مردم ایران را محدود می کند و آزادی اقتصادی را از آنها میگیرد.

این قابلیت پول های رمزنگاری بانک مرکزی، تمام کارشناسان اقتصادی و اقتصادان ها را نگران میکند از اینکه این فرآیند به اقتصاد کلان ضربه مهلکی وارد خواهد کرد.

انتقاد دیگری که به رمزریال میشود تورم پذیری بیشتر آن نسبت به پول قبلی است

چرا بیت کوین ضد تورم است؟

سقف عرضه بیت کوین طبق وایت پیپری که ساتوشی ناکاموتو نوشته است ۲۱ میلیون کوین میباشد،نه بیشتر و نه کمتر 

به همین دلیل است که به بیت کوین میگویند ضد تورم،یعنی هیچ دولتی نمیتواند برای اینکه از پس پرداخت مخارج خود برآید بیاید بیت کوین های بیشتری تولید کند و فشار آن را به گرده مردم بیندازد.

به مثال زیر توجه کنید:

قیمت پراید به بیت کوین به طور تقریبی در سال ۱۳۹۰

۶۶۶ بیت کوین بود

قیمت پراید به بیت کوین در سال ۱۴۰۱ 

۰.۲۹ بیت کوین میباشد. 

قیمت پراید به ارز رایج دولتی ایران در سال ۱۳۹۰

  ۸۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال بود

قیمت پراید به ارز رایج دولتی ایران در سال ۱۴۰۱

۲,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال میباشد.

این افزایش قیمت ۲۵ برابری چه معنی دارد آیا آپشن ها و ایمنی پراید در این ۱۱ سال در حد بنز شده که قیمت آن ۲۵ برابر شده است؟

خیر،در واقع باید این گونه بگوییم ارزش پول رایج ایران بیش از ۹۶ درصد کاهش یافته است درست مانند ریزش رمزارز های کلاهبرداری.

پول های دولتی بعلت قابل تکثیر بودن نامحدودشان و عدم نظارت مردم به دولت ها این قدرت را میدهد که هر گاه پول کم آوردند،دستگاه چاپ پولشان را روشن کنند و هزاران نه بلکه تریلیون ها اسکناس چاپ کنند.

 اصولا فرآیند چاپ پول توسط بانک های مرکزی، اکنون یک سری پیچیدگی هایی دارد که این فرآیند را اندکی معطل میکند اما با اجرایی شدن ارز های دیجیتال بانک مرکزی یا (CBDC) چاپ پول یا افزایش توکن ها برای بانک مرکزی به سادگی آب خوردن میشود و روند تورم را قطعا تشدید کند.

پیشگیری بهتر از درمان است

بنظر میرسد بانک مرکزی ایران به تقلید از دیگر کشور ها میخواهد به هر قیمتی که شده CBDC خود را راه اندازی کند،اما مسئله اینست چرا بانک مرکزی فقط از این طرح الگو برداری کرده است و از دیگر طرح های اقتصادی که در سایر کشور های جهان اجرا میشود و میتواند به اقتصاد کشور کمک کند چشم پوشی میکند. 

میگویند پیشگیری همیشه بهتر از درمان است،در زمینه ارز دیجیتال بانک مرکزی هم همین موضوع صدق میکند،در صورتی که همین الان قبل از اجرایی شدن این طرح سراسر غلط و بیهوده،یک اتحاد بین تمام آحاد جامعه برای جلوگیری از آن شکل بگیرد،قطعا مردمان این مرزوبوم با مشکلات اقتصادی روبرو نخواهند شد.

مطالعه دقیق و انجام تحقیقات گسترده میتواند مسئولان کشور را نسبت به خطرات و آسیب هایی که CBDC به جامعه و اقتصاد وارد میکند، آگاه کند تا پرونده این موضوع را ببندند و بدنبال راه هایی باشند که میتواند به پویایی اقتصاد مملکت کمک کند.