ماموریت “خیام” در فضا چیست؟
سپیده قاسمی؛ ساعتی پیش ماهواره جمهوری اسلامی ایران به نام «خیام» همراه با پرچم جمهوری اسلامی ایران که به‌روی ماهواره‌بر «سایوز» روسی نصب شده بود، از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، که در کشور قزاقستان به سر میبرد، اعلام کرده است: این آغاز یک همکاری راهبردی بین ایران و روسیه در حوزه فضایی است، البته این همکاری چند سالی به‌طول انجامیده است اما در دولت سیزدهم با تلاش و مجاهدت همکارانم در وزارت ارتباطات و وزارت امور خارجه این مهم به ثمر نشست.
طبق گفته سعید صدیقیان، معاون توسعه و برنامه‌ریزی راهبردی سازمان فضایی ایران؛ ماهواره خیام حدود ساعت ۱۲ ظهر و زمانی که این ماهواره از آسمان ایران عبور کرده، می‌توانیم اولین سیگنال‌های آن را دریافت کنیم.
ماهواره خیام از چه نوعی است؟
طبق گفته وزیر ارتباطات؛ ماهواره خیام، ۶۰۰ کیلوگرم وزن دارد و قرار است در مدار ۵۰۰ کیلومتری از زمین قرار بگیرد. به عبارت دیگر، ماهواره «خیام» از نوع ماهواره‌های سنجش از راه دور که اکنون در لایه لئو قرار گرفته است.
طبق اطلاعات منابع علمی، این نوع از ماهواره‌ها که در مدار پائینی زمین قرار می‌گیرند، ماهواره‌های مدار پایینی زمین یا لئو نامیده می‌شود. بیشترین ارتفاع این نوع ماهواره‌ها بین ۱۶۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر از سطح زمین است. مسیر حرکت این ماهواره‌ها از غرب به شرق و هم جهت با جهت گردش زمین به دور خودش است. به دلیل نزدیکی مدار این نوع ماهواره‌ها از سطح زمین، سرعت این گونه ماهواره‌ها باید به حدی باشد تا به زمین سقوط نکنند. سرعت حرکت این ماهواره‌ها خیلی بیشتر از سرعت دوران زمین بدور خودش است. گاهی سرعت آنها به ۲۷ هزار کیلومتر بر ساعت نیز می‌رسد. ماهواره‌های سنجش از دور بر اساس ارتفاع، مسیرحرکت و گیرنده‌های آنها از هم متمایز می‌شوند. برخی از ماهواره‌های هواشناسی، ماهواره‌های سنجش از دور و ماهواره‌های جاسوسی از این نوع‌اند.
کاربرد ماهواره خیام برای ایران چه خواهد بود؟
با استفاده از داده‌های ماهواره‌های سنجش از راه دور در لایه لئو می‌توان به حل مشکلاتی کمک کرد که با تغییر اقلیم با سرعت در حال رخ دادن در جهان هستند. در کشور ما نیز این مشکلات کم نیستند، اطلاعات ماهواره خیام می‌تواند در مدیریت مشکلات ناشی از تغییر اقلیم در بخش کشاورزی و منابع طبیعی کمک کند.
همچنین امکان پیش بینی سریع‌تر و اقدام به‌موقع در مقابله با حوادث غیرمترقبه طبیعی مانند سیل با کمک این ماهواره امکان پذیر می‌شود. علاوه بر آنها کنترل دقیق‌تر مرزهای کشور از فواید مهم پرتاپ این ماهواره برای کشور خواهد بود.
گفتنی است؛ ایران سال‌هاست سعی دارد با پرتاب ماهواره جای خود را در لایه لئو ثبت کند. پیش از ماهواره خیام، ماهواره‌های “امید، رصد و نوید” با پرتابگرهای ایرانی به فضا و مدار لئو فرستاده شدند و با موفقیت در مدار قرار گرفتند اما، به دلایل مختلف عمر مداری کوتاهی داشتند. ثبت در لایه لئو نیازمند پرتاب ماهواره‌ای عملیاتی با عمر مداری بالای ۳ سال است که ایران امیدوار است با پرتاب خیام به این موقعیت دست پیدا کند.
