فاکتوری برای آقای پوتین

بانک مرکزی روسیه تایید کرده که منابع آن برای تأمین امنیت عملیات بخش مالی کافی است. این خبر پس از آن اعلام شد که اروپا اعلام کرد از دسترسی چندین بانک روسیه به سوئیفت جلوگیری خواهد کرد. در پی اعلام این خبر صف‌های طولانی در برابر بانک‌ها و خودپردازها تشکیل شد که فیلم ها و تصاویر آن مورد توجه شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت.

مشخص نیست که آیا کرملین نشینان پیش‌بینی این تصاویر را کرده بودند یا نه، اما به نظر می‌رسد اکنون آنها هم فهمیده‌اند کار راحتی پیش رو نخواهند داشت.شاید کرملین تصور می‌کرد همانطور که در سال ۲۰۱۴ کریمه را ضمیمه قلمرو خود کرد، این بار هم بتواند اوکراین را وادار به تمکین کند، اما واکنش‌های جهانی به شکل دیگر بود.

تله کریمه و طمع بر کی‌یف

از سال ۱۹۵۴ که توسط دولت مرکزی به “جمهوری سوسیالیستی شوروی اوکراین” واگذار شد، یک جمهوری خودمختار به شمار می‌رفت. پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، ولایت کریمه نیز “جمهوری خودمختار کریمه” نام گرفت و همچنان جزو اوکراین محسوب می‌شد.

اما در جریان تحولات سال ۲۰۱۴، در پی انتخابات ریاست‌جمهوری در اوکراین، “ویکتور یانوکوویچ” که از جناح طرفدار روسیه بود سرنگون شد و “پترو پروشنکو” از سیاست‌مداران طرفدار غرب در شهر کی‌یف پایتخت اوکراین به قدرت رسید. 

در پی این تحولات گروهی از روس‌تبارهای اوکراین در مناطق شرقی و جنوبی این کشور از جمله کریمه اعتراضاتی را علیه حکومت جدید ترتیب دادند. بسیاری از معترضان که دولت جدید اوکراین را نامشروع و برآمده از یک کودتا می‌دانستند، پرچم‌های روسیه را با خود حمل و از ورود نظامیان روسیه استقبال کردند.

به گفته سفیر روسیه در سازمان ملل، “ویکتور یانوکوویچ” که حالا شکست خورده بود، از ولادیمیر پوتین درخواست کرد تا برای “برقراری مشروعیت، صلح، قانون، نظم و ثبات و دفاع از مردم اوکراین” از نیروهای مسلح روسیه استفاده شود. یانوکویچ مدعی شد زندگی و امنیت و حقوق مردم اوکراین به ویژه در کریمه مورد تهدید قرار گرفته است.

در ۲۶ فوریه روس‌ها حدود ۱۵۰ هزار نفر از نیروهای خود را برای یک رزمایش در طول مرزهای اوکراین مستقر کردند و یک روز بعد نظامیان مسلح با نقاب و بدون یونیفرم ساختمان‌های مهم کریمه، فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های مهم را به تصرف خود درآوردند.

در همین روز پارلمان کریمه دولت این جمهوری خودمختار را برکنار کرده و سرگئی آکسینوف را به عنوان نخست‌وزیر جدید برگزید. در نهایت در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۱۴، در یک همه‌پرسی بیش از ۹۶ درصد مردم این شبه جزیره به الحاق کریمه به روسیه رای دادند. دولت‌های غربی همواره از این واقعه با نام اشغال نظامی کریمه یاد می‌کنند و اوکراین این مساله را نپذیرفته است.

جنگی که روسیه در آن بازنده خواهد بود

شاید به دلایل تاریخی، نژادی و شاید به دلایل دیگر، الحاق کریمه به روسیه بدون هزینه چندانی انجام شد. غرب چند تحریم نرم انجام داد و همه چیز تمام شد. اما این بار هزینه اقدامات پوتین بالا رفته و تحریم سوئیفت (که بسیار هم اثرگذار خواهد بود) تنها فاکتوری نیست که برای آقای پوتین صادر شده است.

دامنه واکنش‌ها در جهان چنان شدید است که نمی‌توان همه آنها را در یک گزارش کوتاه عنوان کرد، اما از لغو قرارداد با شرکت‌های روسی تا ارائه اینترنت ماهواره‌ای به اوکراین تنها بخشی از واکنش‌های جهانی بوده است. واکنش‌هایی که مشروعیت اقدام پوتین را هر ساعت لرزان‌تر کرده و در رسیدن روس‌ها به پیروزی تاخیر ایجاد می‌کند.

نیروهای روسی علیرغم برتری بسیار واضح، در روز اول جنگ که از مزایای غافلگیری تاکتیکی و تعداد بالقوه بسیار زیاد برخوردار بودند، از آنچه انتظار می‌رفت، کمتر پیشرفت کردند. 

تاخیری که به نوشته “سر لارنس فریدمن” رئیس مرکز “مطالعات استراتژیک بریتانیا” روزانه ۲۰ میلیارد دلار هزینه برای روسیه دارد و یعنی تا همین‌جا، روسیه با یک صورتحساب ۱۰۰ میلیارد دلاری مواجه است و کمبود پول و تسلیحات در انتظار خواهد بود. عددی که ابعاد آن برای کشوری مثل روسیه بسیار دهشتناک است.

فریدمن معتقد است نیروهای پوتین در نهایت شکست خواهند خورد، زیرا آنها قادر به شکستن مقاومت اوکراین نخواهند بود. حتی اگر روسیه بتواند یک شخصیت همپیمان را به عنوان رئیس‌جمهور اوکراین منصوب کند، نمی‌تواند انتظار داشته باشد که بدون حمایت کامل نظامی-امنیتی دوام بیاورد.

پوتین به خوبی می‌داند رئیس‌جمهور منصوب او (آنهم پس از جنگی تمام عیار) از اولین عنصر حاکمیتی، یعنی “مشروعیت” برخوردار نیست. اوکراین در حال حاضر به صورت روزانه توسط ناتو تجهیز می‌شود، اما با پایان جنگ و استقرار نیروهای نزدیک به روسیه، این کشور باید منتظر شورش‌های مسلحانه و آزادی‌خواهانه باشد. برای همین صرفا رسیدن به کی‌یف و سقوط دولت زلنسکی نمی‌تواند پایانی خوش برای روسها رقم بزند.

اتحاد جهان در برابر روسیه

اما جنگ روسیه علیه اوکراین، واکنش‌های بزرگی برانگیخت. توزیع بنزین رایگان توسط جمهوری آذربایجان در اوکراین، بستن حریم هوایی کشورهای اروپایی علیه هواپیماهای روسیه، تحریم سوئیفت، اعتراضات مردمی در شهرهای روسیه و جهان، تحریم پوتین و لاوروف، توقیف دارایی‌های اولیگارشی نزدیک به پوتین، همچون رومن آبراموویچ مالک باشگاه چلسی، لغو قرارداد شرکت‌های روسی و اروپایی، حمایت‌های معنوی همچون سلب میزبانی فینال لیگ قهرمانان اروپا، خودداری تیم‌های هم‌گروه روسیه در راه جام جهانی از بازی در مقابل تیم ملی این کشور و حمایت افکار عمومی جهان در شبکه‌های اجتماعی و بسیاری از اقدامات دیگر تنها بخشی از هزینه‌ای بود که پوتین در این موضوع تحمل کرد.

او که در طول سالهای زمامداری‌اش چهره‌ای ملی‌گرا از سیاستمداری باهوش ساخته بود که می‌تواند امتیازات بزرگی برای کشورش کسب کند، حالا در یک اشتباه محاسباتی بخش بزرگی از سرمایه اجتماعی‌اش را به حراج گذاشته است. قماری که حتی پیروز آن نیز، بازنده خواهد بود.

مذاکره، نقطه پایانی جنگ

امروز هیئت روسیه برای مذاکره به بلاروس رفت و تا ساعت ۱۵ به وقت محلی (که بعد تمدید شد) به اوکراین فرصت داد که به مذاکره پاسخ مثبت دهد. اوکراین نیز در نهایت پذیرفت و ظرف امروز و روزهای آینده احتمالا مذاکرات دو طرف در جریان خواهد بود. حالا به نظر می‌رسد، دو طرف به نقطه تعادل نزدیک می‌شوند.

هر چند پوتین برای اینکه قدرت خود را به رخ غرب بکشد دستور داد تا نیروهای بازدارنده هسته‌ای در حالت آماده‌باش بالا قرار گیرند و آن را به عنوان بیانیه‌های خصمانه ناتو توصیف کرد، هر چند به خوبی می‌داند که نمی‌تواند به سادگی از آن استفاده کند. 

اما نقطه تعادل یعنی روسیه به خوبی فهمیده که ادامه جنگ یعنی دود کردن پول، سنگین‌تر شدن هر روزه تحریم، مخدوش شدن چهره روسیه در نزد مردم اوکراین و البته دور شدن از مقصود اولیه روسیه در جنگ با اوکراین، این در حالی است که قدرت مقاومت برای اوکراین هم به پایان خود نزدیک می‌شود.

این کشور تا همین‌جا هم فراتر از انتظار جهان مقاومت کرده و برخلاف تخمین‌های اولیه که حاکی از سقوط دو روزه پایتخت بود، توانسته ضربات زیادی به نیروهای روسیه وارد کند، اما به نظر می‌رسد ادامه این مقاومت و بسیج عمومی منجر به ویرانی بیشتر این کشور شود. زیرساخت‌ها توسط روسیه هدف گرفته شده و هر گلوله‌ای که شلیک می‌شود می‌تواند جایی را تخریب کند.

علاوه بر اینکه زلنسکی هم تا مدتی می‌تواند افکار عمومی را به دنبال خود بکشد. پس نقطه مناسبی برای رسیدن به یک توافق پایدار است. توافقی که روسیه تعهد کند در امور اوکراین دخالت نکند و در مقابل اوکراین از پیوستن به ناتو انصراف دهد.

نقطه‌ای که شاید پایانی بر جنگ و وحشت گسترش آن در جهان باشد، ولی بدون شک حمله روسیه به اوکراین آغاز فصل جدیدی در تاریخ جنگ خواهد بود. فصلی که دیگر سلاح گرم تنها اسلحه موجود در جبهه جنگ نیست و فاکتورهای دیگری در جنگ‌ها موثر خواهد بود.