توسعه پتروشیمی ایران نیازمند ۷۰ میلیارد دلار است
پتروشیمی سومین صنعت پول‌ساز و با ارزش جهان است. بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت برای جلوگیری از خام‌فروشی و رشد اقتصادی به سمت و سوی توسعه صنایع پتروشیمی حرکت کرده‌اند. اما در ایران ماجرا متفاوت است. خام‌فروشی بزرگترین چالش صنعت نفت کشور است، اتفاقی که در سایه سومدیریت در توسعه صنایع پتروشیمی ایران رخ داده است. روزگار پتروشیمی‌های ایران خوش نیست؛ هر روز اخباری از اختلاس و فساد در آنها منتشر می‌شود اما فساد تنها چالش پیش روی پتروشیمی‌های کشور نیست. کم نیستند پروژه‌هایی که هرساله مجوز خوراک آنها تمدید می‌شود اما خبری از احداث و بهره‌برداری نیست. عمر برخی از پتروشیمی‌های نیمه‌کاره به بیش از ۱۵ سال می‌رسد.
۶۷ طرح فعال در پتروشیمی
بیژن زنگنه، وزیر پیشین نفت گفته بود که برای تکمیل پروژه‌های نمیه‌تمام پتروشیمی نیازمند سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری در این صنعت هستیم.
اما امروز مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی، از ضرورت سرمایه‌گذاری ۷۰ میلیارد دلاری در این صنعت خبر داد است. احمد شکری، در نشستی در این‌باره گفته است: «هم‌اکنون ۱۰۱ طرح با سرمایه مورد نیاز ۷۰ میلیارد دلار در این صنعت در جریان است. حدود ۶۷ طرح از این طرح‌ها فعال است که در مجموع با اجرای این ۱۰۱ طرح، ۱۰۰ میلیون تن به ظرفیت این صنعت افزوده می‌شود. درحال حاضر هلدینگ خلیج فارس ۲۲ طرح با مجموع سرمایه‌گذاری ۱۶ میلیارد دلار در دست اجرا دارد که هفت طرح از این تعداد بالای ۵۰ درصد پیشرفت دارند. شرکت سرمایه‌گذاری اهداف نیز ۱۳ طرح پتروشیمی با مجموع سرمایه‌گذاری ۷ میلیارد دلار دارد. شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز پارسیان نیز ۶ طرح با مجموع سرمایه‌گذاری حدود ۱۲ میلیارد دلار و هلدینگ پتروفرهنگ به‌عنوان یک هلدینگ فعال در صنعت پتروشیمی هم پنج طرح با مجموع سرمایه‌گذاری حدود ۴ میلیارد دلار در دست اجرا دارد. هلدینگ شستان پنج طرح فعال با مجموع حدود ۳.۲ میلیارد دلار در دست ساخت دارد و ستاد اجرایی فرمان امام نیز اغلب در حوزه PDH کار می‌کند. طرح‌های فعال هلدینگ باختر هم پنج طرح با سرمایه‌گذاری بیش از ۲ میلیارد دلار است. عمده فعالیت‌های طرح‌های توسعه‌ای در مناطق عسلویه، ماهشهر، دیر، جاسک و منطقه انرژی‌بر پارسیان در حال انجام است.»
خصولتی بلای جان پتروشیمی
تامین ۷۰ میلیارد دلار تنها چالش صنعت پتروشیمی ایران نیست. این صنعت با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند. چالش‌هایی که به آفتی برای این صنعت تبدیل شده‌اند. مهم‌ترین آن، خصولتی شدن پتروشیمیهاست. بسیاری از شرکت‌ها با اما و اگرهای فراوان و به‌صورت غیرشفاف به بخش خصوصی واگذار شده‌اند. بخش‌های خصوصی که به بی‌ارتباط به بخش دولتی نیستند. کارزارهای بسیاری برای لغو مجوز واگذاری این شرکت‌های پتروشیمی به راه افتاده است. پرونده برخی از این واگذاری‌ها حتی در مجلس و نهادهای قضایی مطرح شده اما خبری از تعیین تکلیف آنها نیست.
بی‌توجهی به آمایش سرزمین
چالش دیگر پتروشیمی، نداشتن ارزیابی محیط زیستی و مکان‌یابی اشتباه است. بسیاری از این پروژه‌ها در فلات مرکزی تعریف شده‌اند. شهرهایی که درحال حاضر با بحران آبی مواجه هستند و توسعه صنعت آب‌بری همانند پتروشیمی، این بحران را به فاجعه تبدیل خواهد کرد. شاید جالب باشد بدانید شرکت ملی پتروشیمی درحالی اقدام به صدور مجوز برای پتروشیمی‌ها می‌کند که براساس سند آمایش سرزمین که یک دست بالادستی است، استقرار صنایعی همانند پتروشیمی در این شهرها ممنوع است.
توسعه پتروشیمی با خوراک گازی!
مسئله دیگر صنعت پتروشیمی، بحث فرمول محاسبه خوراک پتروشیمی‌ها و قطع گاز آنها در فصول سرد سال است. این روزها بحث قطع گاز پتروشیمی‌ها داغ است. اخبار بسیاری از ضررهای چند هزار میلیاردی قطعی گاز این شرکت‌ها به گوش می‌رسد. البته بحث قیمت‌گذاری و قطعی گاز، تنها مربوط به پتروشیمی‌هایی می‌شود که خوراک آنها گازی است. مسئله قابل توجه اینجاست که شرکت ملی پتروشیمی همچنان اصرار به توسعه پتروشیمی‌های با خوراک گازی را دارد و توسعه پتروشیمی با خوراک مایع در اولویت آنها نیست.
ضرورت بازنگری قوانین
صنعت پتروشیمی و چالش‌های آن به کلاف سردرگمی برای مدیران این صنعت تبدیل شده است. نیم قرن از ایجاد و توسعه صنعت پتروشیمی در ایران می‌گذرد. صنعتی که دیگر در کشور نوپا نیست و آزمون و خطاهای آن طی شده است. به همین دلیل باید در قوانین و طرح‌های توسعه آن بازنگری شود تا بتوانیم از ظرفیت و پتانسیل‌های بیشترین استفاده را داشته باشیم.
