انرژی ارزان است، سازندگان انگیزه ندارند
در بهینه‌سازی مصرف سوخت، یکی از مباحث مهم، ساختمان است؛ ساختمان‌هایی که بدون توجه به قوانین موجود درخصوص بهینه‌سازی مصرف سوخت ساخته می‌شوند، باعث هدررفت بخش زیادی از انرژی می‌شوند.
مبحث ۱۹مقررات ملی ساختمان، به همین مقوله می‌پردازد که در صورت اجرایی شدن، می‌تواند نقش مهمی در بهینه‌سازی مصرف سوخت ایفا کند. برخی بر این باورند که اجرای این مبحث، هزینه‌های ساخت را بالا میبرد در حالی که این باور غلطی است چرا که اجرای صحیح این مبحث می‌تواند هزینه‌های اولیه ساخت را کم کرده و با صرفه‌جویی‌های انجام شده، در هزینه‌های بهره‌برداری و مصرف انرژی ساختمان برای مصرف‌کننده سودآور هم باشد.
مبحث ۱۹ از چه چیز حرف می‌زند؟
مبحث حاضر از مقررات ملی ساختمان ظوابط طرح، محاسبه و اجرای عایق کاری حرارتی پوسته‌ی خارجی، سیستم‌های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه‌ی مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی و الزامات طراحی سیستم روشنایی در ساختمان‌ها را تعیین می‌کند.
براساس این مبحث، تمام سطوح پیرامونی ساختمان، اعم از دیوارها، سقف‌ها، کف‌ها، بازشوها، سطوح نورگذر و مانند آن‌ها، که از یک طرف با فضای خارج یا فضای کنترل نشده و از طرف دیگر با فضای کنترل شده داخل ساختمان در ارتباط هستند.
این مبحث اول بار در سال ۱۳۷۰ به تصویب هیأت وزیران رسید و پس از چندین بار تغییر و بازنگری، در سال ۱۳۸۱ به کلیه ارگان‌های کشوری ابلاغ شد.
عایق کاری پوسته‌ی خارجی ساختمان، نصب پنجره‌های دوجداره، عایق کاری کانال‌های هوا، لوله‌های تأسیسات و سیتم تولید آب گرم، منبع و…، نصب سیستم‌های کنترل کننده موضعی نظیر شیرهای ترموستاتیک بر روی رادیاتورها، نصب سیستم‌های کنترل مرکزی هوشمند و مجهز به سنسور اندازه‌گیری دمای محیط، نصب سیستم‌های روشنایی و انرژی الکتریکی با راندمان بالا از جمله موارد مورد توجه مبحث ۱۹ هستند.
اجرای این مبحث برای تمام ساختمان‌های دولتی و خصوصی الزامی است. براساس این مبحث، حداقل مدارک مورد نیاز جهت اخذ پروانه ساختمان، گواهی صلاحیت مهندس یا شرکت طراح، چک لیست انرژی، چک لیست کنترل پوسته خارجی ساختمان، نقشه‌های ساختمان، مشخصات فیزیکی مصالح و سیستم‌های عایق حرارت مورد استفاده در ساخت اجزای پوسته خارجی ساختمان و مشخصات فنی سیستم‌های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب‌گرم مصرفی و روشنایی مورد استفاده در ساختمان‌ها است.
کمک به اقتصاد خانواده، افزایش رفاه نسبی در نتیجه‌ی مصرف صحیح انرژی، کمک به اقتصاد ملی، کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش آلودگی‌های ناشی از آن، امکان برقرای دمای ثابت، تنظیم دمای دلخواه در اتاق به منظور تأمین شرایط آسایش، کاهش ظرفیت اولیه سیستم گرمایش و سرمایش تا ۴۰درصد، کاهش استهلاک سیستم گرمایش و سرمای، توزیع متعادل حرارت و امکان برقراری دماهای متفاوت در هر اتاق و کاهش حداقل ۵۰درصد مصرف سوخت و هزینه‌های مربوطه از جمله مزایای اجرای این مبحث است.
نقش شهرداری‌ها در اجرای مبحث ۱۹
مبحث۱۹مقررات ملی ساختمان بیانگر راه‌کارها و تمهیداتی است که اجرای صحیح آن‌ها سبب کاهش بار‌سرمایش وگرمایش واقعی ساختمان می‌شود اما تا امروز، شاهد اجرای تمام و کمال این مبحث در ساختمان‌ها نبودیم. این مبحث یکی از مهم‌ترین اهداف مدیریت بخش ساختمان و مسکن است اما بررسی عملکرد شهرداری‌ها نشان می‌دهد چنان که باید به این مبحث پرداخته نشده است.
نواقصی در مبحث ۱۹ وجود دارد که اجرای آن را برای شهرداری‌ها تا حدودی سخت کرده، از جمله این نواقص می‌توان به محاسبات و تکمیل چک لیست انرژی، ترسیم نقشه‌ها و جزئیات اجرایی، صدور پروانه، اجرا در سفت‌کاری و نازک‌کاری، نظارت بر اجرای صحیح مبحث از طرف ناظرین و کنترل شهرداری‌ها.
اگرچه این مشکلات در مبحث ۱۹ وجود دارد اما عموماً شهرداری‌ها هم رغبتی به اجرای این مبحث نشان نمی‌دهند و در کنترل و نظارت بر آن جدی نیستند و این مسأله هم برمی‌گردد به اجرای قانون که اصولاً در کشور ما با ضعف روبه روست از سوی دیگر ارزان بودن انرژی دلیل دیگری است که شهرداری‌ها را به بی‌توجهی به این مبحث، قانع می‌کند.
تا زمانی که مبحث ۱۹ اجرایی نشود شاهد هدررفت انرژی در ساختمان‌ها هستیم
صالح رحیمی در گفتگو با اقتصادآنلاین با تأکید بر اجرای مبحث ۱۹ گفت: با توجه به اینکه قیمت انرژی در کشور ما بسیار پایین است این مبحث به درستی اجرا نمی‌شود.
او در این خصوص ادامه داد: با اجرای مبحث ۱۹ ممکن است افزایشی در قیمت مسکن ایجاد شود اما بدون اجرای این مبحث نیز افزایش قیمت رخ می‌دهد و زمانی که قیمت در مناطق شمال شهر بالا برود، این افزایش به مناطق پایین‌تر سرریز می‌کند. مسکن در تورم کشور ما پیشرو است. لذا وقتی مردم با فشار قیمت مسکن مواجه‌اند، اجرای مبحث ۱۹ قرار نیست فشار مضاعفی را وارد کند.
به اعتقاد این کارشناس، اثر افزایش قیمت مسکن با اجرای مبحث ۱۹ یک اثر جانبی است که با توجه به تورم مسکن، فشاری بر مردم وارد نمی‌کند.
رحیمی بیان کرد: اجرای مبحث ۱۹ را باید از مناطق شمالی شهرهای بزرگ آغاز کرد و در حقیقت اجرای این مبحث که با صرفه‌جویی در مصرف انرژی همراه است، باعث بازگشت سرمایه می‌شود.
او با اشاره به اینکه درخصوص مبحث ۱۹ اطلاع رسانی درستی به عمل نیامده گفت: مردم تا یک جایی می‌توانند مصرف انرژی خود را مدیریت کنند اما درخصوص هدر رفت انرژی در ساختمان‌ها نمی‌توان مردم را مقصر شناخت و تا زمانی که مبحث ۱۹ به طور کامل در ساختمان‌های ما اجرایی نشود، شاهد این هدر رفت هستیم.
این کارشناس اضافه کرد: ساختمان‌های ما متعلق به ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته است و همینطور انرژی را هدر می‌دهند و اجرای مبحث ۱۹ هم برای ساختمان‌هایی است که از این به بعد قرار است ساخته شوند. باید این را بپذریم که وقتی به مردم می گوییم کم مصرف کنید باید جلوی هدر روی‌ها را هم بگیریم.
او با بیان اینکه اطلاع رسانی درستی نداریم گفت: شرکت گاز یک زمانی گفته بود که به طور رایگان موتورخانه‌ها را بازدید می کند اما مردم از این طرح که اتفاقاً طرح خوبی هم بود اطلاع نداشتند. ما در این مورد ضعف اطلاع رسانی داریم.
این کارشناس در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه ممکن است به زودی به یکی از کشورهای واردکننده‌ی گاز بدل شویم بیان کرد: واردات به طور کلی بد نیست و اگر در چارچوب تجارت دیپلماسی به آن نگاه کنید که به لحاظ اقتصادی صرفه داشته باشد، اتفاق خوبی است اما اگر واردات از روی استیصال باشد اتفاق ناگواری است. ما علی‌رغم دارا بودن منابع گازی عظیم به دلیل عدم توسعه‌ی میادین و مصرف بیش از حد داخلی ممکن است از روی استیصال به وارد کننده‌ی گاز بدل شویم.
انرژی ارزان انگیزه را کور می‌کند
با تمام این‌ها اما تاکنون اجرای کامل مبحث ۱۹ را شاهد نیستیم که یکی از بزرگترین دلایل آن هم انرژی ارزان است که انگیزه‌ای برای سازنده نمی‌گذارد که هزینه‌ای هرچند اندک را در ساخت به کار ببرد چرا که می‌بیند انرژی به قدری ارزان است که نیاز نیست هزینه‌ای برای مبحث ۱۹ خرج کند.
به نظر می‌رسد برای اجرای تمام و کمال این مبحث، تنها راهی که باقی مانده، افزایش نرخ انرژی است که سازنده را مجاب می‌کند با اجرای مبحث ۱۹، هزینه‌ی انرژی خود را پایین بیاورد.
با تعرفه‌ی جدید گاز و افزایش بهای گاز مشترکان بسیار پر مصرف، این امکان وجود دارد که در آینده شاهد اجرای مبحث ۱۹ باشیم اما این به شرطی است که تعرفه‌ی جدید، در آینده هم ادامه‌دار باشد.
